Een prachtige route vol informatie!

Het dorp Metslawier is vanaf het einde van de 18de eeuw tot ongeveer het einde van de 20e eeuw hoofdplaats geweest van de gemeente Oost-Dongeradeel. Deze gemeente is in 1984 opgegaan in de gemeente Dongeradeel (inmiddels opgegaan in de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân), waarmee Metslawier zijn status als hoofdplaats verloor.

De bebouwing

Het dorp is enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling ontstaan op een kunstmatige verhoging in het landschap ook wel terp, wier, wierde of warft genoemd. De bebouwing heeft zich lange tijd beperkt tot de ovaalvormige terp die nu begrensd wordt door de Balthasar Bekkerstrjitte en de Master van Loanstrjitte. De middeleeuwse kerk en de later (1776) op de fundamenten daarvan gebouwde Doarpstsjerke vormde daarvan het centrale punt. Aanvankelijk ontwikkelde de bebouwing zich aan de noordkant van de kerk, maar in de loop van de tijd werd het gehele terpgebied bebouwd. Het merendeel van de bebouwing was daarbij georiënteerd op de radiale paden en stegen binnen de hiervoor genoemde “ringwegen”. In de 19e en 20e eeuw vonden dorpsuitbreidingen plaats in met name zuidwestelijke- westelijke- noordwestelijke richting. Het dorpsgedeelte dat zich in de voorbije eeuwen op en rond de terp heeft ontwikkeld is van een zodanige cultuurhistorische, stedenbouwkundige en architectonische waarde, dat dit in 1990 werd aangewezen als Beschermd Dorpsgezicht in de zin van de Monumentenwet.
Binnen het Beschermde Dorpsgezicht wordt is de Doarpstsjerke met zijn kerkhof en zijn monumentale bomenkrans (linden) het centrale punt. Het is mee daarom dat deze de status van rijksmonument heeft. Het Beschermde Dorpsgezicht omvat het gehele gebied van de terp tussen de al genoemde “ringwegen” en enkele gebieden ten noordwesten en zuidoosten daarvan. Aan de ruimtelijke structuur van het gebied valt de hiervoor omschreven ontwikkeling steeds af te lezen. Het resultaat van deze ontwikkeling die het sterkst was in de periode 1750 – 1985, manifesteert zich in een weelderig groen gebied met daarin een tableau van vrijstaande, maar voor een deel ook geclusterde bebouwing. De architectonische en stedenbouwkundige waarde van het geheel is zo groot dat Metslawier als een van de mooiste terpdorpen in Friesland mag worden aangemerkt.

Het aardappeldorp

Het dorp heeft ongeveer 900 inwoners, het beschikt nog over een beperkt aantal voorzieningen op met name het terrein van de zorg en het onderwijs e.d. Er zijn in het dorp geen winkels meer. wel is er een beeldbepalend café / restaurant. De bedrijvigheid bevindt zich voor een deel nog in het dorp, maar verder is deze te vinden op het bedrijventerrein aan de noordkant van het dorp of net daarbuiten. De aanwezigheid van een groot handelshuis in zaai – en pootgoed (aardappelen) heeft er toe geleid dat Metslawier ook wel het “aardappeldorp” wordt genoemd.